Nhập Email của Bạn để nhận Tin Sinh Hoạt từ Tu Viện Kim Cang

TÌM KIẾM  

Tìm Theo

TRANG NHẤT > PHẬT HỌC PHỔ THÔNG
Cỡ chữ:  Thu nhỏ Phóng to
Cập nhật ngày 07/10/2008 (GMT+7)

Quán Sổ Tức

QUÁN SỔ-TỨC 

A.      MỞ-ÐỀ: 

Bất luận trong công-việc gì, sự định-tĩnh của tâm-trí là một yếu-tố chính-yếu để thành-công.  Nhất là công-việc tu-hành sự định-tĩnh tâm thần lại càng quan-trọng hơn nữa.  Người tu-hành mà tâm trí luôn luôn tán-loạn học trước quên sau, học sau quên trước, tư-tưởng thiếu tập-trung, thì dù có khổ công tu-tập, cũng khó được kết-quả khả-quan, vì thế trong phần nhiều các tôn-giáo, người ta thường có những phút “lắng lòng”, tập-trung tư-tưởng vào bên trong để khám-phá nội tâm và soi sáng lẽ đạo.  Về thiền-định, chúng ta sẽ tìm hiểu trong các bài nói về Lục-độ ở phần sau tập sách này.  Trong bài này và bốn bài nối tiếp sau đây, chúng tôi sẽ đề-cập đến phép quán. 

Phép quán đầu tiên mà chúng tôi muốn nói đến là Sổ-tức quán.  Sở-dĩ chúng tôi để bài quán Sổ-tức này đứng đầu trong năm phép quan là vì, muốn đi sâu vào các phép quán, trước tiên, phải biết quán là gì, quán như thế nào, và phải có một tâm quán Sổ-tức.  Khi quán Sổ-tức đã thuần-thục rồi, thì các thứ quán sau mới dễ có kết-quả, nghĩa là mới có thể trừ diệt dần các tâm hạnh: tham, sân , si, mạn. 

B.       CHÁNH-ÐỀ: 

I.                   ÐỊNH-NGHĨA 

Quán sổ-tức là đếm hơi thở.  Quán là tập-trung tư-tưởng để quán-sát, phân-tích hay suy-nghiệm đến một vấn-đề.  Sổ-tức quán là tập-trung tâm-trí để đếm hơi thở ra vào của mình, mà mục-đích là để đình-chỉ tâm tán-loạn. 

II.               VÌ SAO PHẢI ÐÌNH-CHỈ TÂN TÁN-LOẠN 

Tâm-trí chúng ta bị muôn việc ở đời chi-phối, khi vui khi buồn, khi lo việc này khi suy-nghĩ chuyện khác, khi mừng khi giận, khi thương khi ghét, không bao giờ được định-tĩnh.  Dù cho ta có ngồi yên một chỗ, khoanh tay lại, tâm-trí chúng ta cũng không dừng nghỉ, mà vẫn sống với đời sống lăng-xăng rộn-ràng của nó.  Bao nhiêu hình-ảnh phức-tạp như một cuốn phim hiện lên trên màn ảnh của trí-óc; và mỗi hình-ảnh như thế lại mang theo nó một cảm-tưởng vui buồn thương ghét, cho nên khi ta ngồi yên, chỉ là để cho thân xác được yên nghỉ, chứ còn tinh-thần thì vẫn hoạt-động, có nhiều lại hoạt-động nhiều hơn cả lúc làm việc.  Hầu hết chúng ta đều khổ tâm, bực tức về sự hoạt-động lỗi thời ấy của tâm-trí chúng ta: Không muốn nhớ nữa mà vẫn cứ nhớ, không muốn thương nữa mà vẫn cứ thương, không muốn giận nữa mà vẫn cứ giận.  Làm chủ thể-xác đã là khó, mà làm chủ tinh-thần lại càng khó hơn.  Nhất là trong thế-giới máy móc, phức-tạp ngày nay, một thế-giới đầy màu sắc rộn-ràng, âm-thanh chát-chúa, hình-ảnh kỳ-dị, một thế-giới cuồng-loạn trong ấy, trí-óc không mạnh-mẽ vững-vàng, thì rất dễ bị rối loạn.  Vì thế, theo các bản thống-kê của các nhà bác-học, số người mắc bệnh điên mỗi ngày mỗi nhiều trong thế-giới ngày nay. 

Riêng trong phạm vi nhỏ-hẹp, chúng ta cũng nhận thấy có nhiều người học-hành chẳng nhớ, gặp việc hay quên, niệm Phật không thành-công, tham-thiền quán tưởng không kết-quả, đều do sự tán-loạn của tâm-trí mà ra. 

Vậy, muốn học-hành mau nhớ, gặp việc không quên, niệm Phật được nhất tâm bất loạn, tham-thiền quán tưởng được thành tựu, điều cốt-yếu là phải làm sao cho tâm-trí được yên định. 

Vì sao tâm-trí được yên-định, thì dễ đạt được những kết-qua như trên?  Ta hãy lấy một thí-dụ thông-thường mà nhiều người đã kinh-nghiệm: Khi ta học một bài thuộc lòng hay làm một bài toán vào lúc hoàng-hôn hay giữa một cảnh náo-nhiệt, thì ta thấy vất-vả, khó-khăn vô cùng, vì suốt ngày tâm ta đã mệt-mỏi tính-toán lăng-xăng, phân-tán theo trần-cảnh.  Trái lại, cũng một bài học đó, hay bài toán đó, mà trong buổi khuya thanh-vắng, một mình một bóng vói ngọn đèn, thì ta lại học bài rất mau thuộc, làm bài rất mau xong, tâm-tánh ta hình như thông-minh sáng-suốt phi-thường.  Vì sao vậy?  Vì buổi khuya mới thức dậy, tâm-trí ta yên-tịnh, chưa bị trần-cảnh chi-phối. 

Ta có thể làm một thí-dụ thứ hai nữa để vấn-đề càng thêm sáng tỏ: Một cây đèn dầu, mặc dù rất lớn ngọn, nhưng khi thắp lên, bị gió tứ phía đàn-áp phải lung-lay, leo-lét khi mờ khi tỏ, có nhiều khi muốn gần tắt.  Một ngọn đèn như thế chỉ làm hao dầu rất nhiều, chứ không thể soi sáng được gì hết.  Nhưng khi chúng ta lấy ống-khói chụp lại, gió không đánh bạt được nữa, ngọn đèn đứng thẳng và tỏa ánh sáng khắp gần xa, chiếu phá được một vùng bóng tối trong đêm trường. 

Cũng như ngọn đèn bị gió bạt kia, tâm hành-giả bị bát phong xuy-động, thất-tình lục-dục chi phối, lục-trần bủa vây, làm cho tán-loạn, không soi sáng được gì cả.  Vậy hành-giả muốn cho tâm được minh-mẫn thì phải đừng cho nó tán loạn, nghĩa là phải định tâm, định càng thâm thì tam càng tỏ, như ngọn đèn càng đứng lặng, thì ánh-sáng càng tỏa.  Phật dạy: “Tâm có định mới phát-sinh trí-huệ, có trí-huệ mới phá trừ được vô-minh để minh tâm kiến tánh”.  Sở-dĩ các vị Thánh-hiền được biết việc quá-khứ vị-lai và có nhiều điều thần-diệu, đều do tâm đã định mà phát-minh trí-huệ sáng-suốt, nên mới được như thế.  Nên kinh chép: “Chế tâm nhứt xứ, vô sự bất biến”, nghĩa là ngăn vọng tâm lại được một chỗ, thì không việc gì chẳng thành-tựu.  Hành-giả muốn cho tâm mình hết tán-loạn, được yên định, thì phải tu phép quán Sổ-tức, một phép quán rất dễ thật-hành và rất kiến-hiệu, ai cũng có thể làm được. 

III.            NHỮNG ÐIỀU CẦN BIẾT TRƯỚC KHI QUÁN SỔ-TỨC 

Trước khi quán Sổ-tức cần phải theo đúng những điều sau đây: 

1.  Thức ăn.  

            Phải ăn những thức ăn hợp với cơ-thể của mình.  Nếu ăn đồ nóng-nảy quá, thì thân-thể sẽ bị bức-rức, tâm sanh loạn động.  Trái lại, nếu ăn những vật sanh lãnh, không tiêu-hóa được, thì thân-thể sẽ nặng-nề, lừ-đừ dễ sanh buồn ngủ. 

            2.  Ðồ mặc. 

            Phải mặc cho hợp thời-tiết.  Khi trời nực, mặc đồ mỏng, khi trời lạnh, mặc đồ ấm.  Nếu trái lại thân thể mất sự điều hòa, quán lâu có hiệu-quả. 

            3.  Chổ ở. 

            Phải ở chỗ thanh-vắng, thì sự tu quán mới mau được thành-công.  Nếu ở chỗ ồn-ào, đối với người mới tu, không sao khỏi bị loạn-động. 

            4.  Thời-giờ tu.           

            Nên lựa những giờ thanh-vắng, như 10 giờ đêm, hay 4 giờ khuya.  Nếu ở thành thị thì lựa giờ nào gia-đình ngủ hết, chung quanh bớt tiếng động. 

            5.  Tắm-rửa.

            Thân-thể phải thường tắm rửa sạch-sẽ, để khỏi ngứa-ngáy bức-rức trong người. 

            6.  Cách thức ngồi. 

            Phải ngồi kiết-già (hai chân tréo xếp lại gọn, thúc vào bắp vế cho sát), hoặc ngồi bán-già (chân mặt tréo lên chân trái hay chân trái chéo lên chân mặt, thúc sát vào vế cho gọn-gàng).  Cách ngồi này đầu tiên chưa quen, không sao khỏi bị tê chân (chỉ tê chân khi đang ngồi thôi); qua thời gian hết tê rồi thì đau mõi cả hai chân.  Khi hết đau mõi, về sau ngồi bao lâu cũng được. 

            7.  Lưng. 

            Lưng phải thẳng như vách tường, để cho các khớp xương sống ăn chịu đều nhau, như thế ngồi mới lâu được.  Hành-giả nên xem tấm vách tường kia, nhờ nó đứng thẳng, các viên gạch ăn chịu đồng đều, nên mới đứng lâu được, nếu hơi nghiêng, cố nhiên nó phải ngã. 

            8.  Hai tay. 

            Hai cánh tay vòng xuôi xuống, hai bàn tay để trên hai chân, tay mặt gác lên tay trái, cách thức như Phật ngồi (xem hình đức Trung-Tôn ngồi trong mỗi chùa).           

            9.  Cổ và đầu. 

            Cổ phải thẳng, đầu hơi ngã tới, hai mắt chỉ mở một phần tư (nếu mở mắt lớn thì tâm dễ bị loạn động, còn nhắm lại thì sanh hôn trầm). 

IV.             PHƯƠNG PHÁP SỔ-TỨC 

Khi đã ngồi yên-ổn và đúng cách thức đã nói trên, hành-giả bắt đầu đếm hơi thở.  Trước khi đếm, phải thở ra hít vào chín mười hơi thật dài, để cho hơi thở điều-hòa và những trược khí, uất-kiết, nặng-nề trong người đều tuông ra cả, và thay thế vào bằng những thanh khí mát-mẻ, trong sạch của thiên-nhiên. 

Khi thở ra, hành-giả phải tưởng: “Những điều phiền-não, tham, sân, si, các chất bẩn-trược trong người đều bị hơi thở tống ra sạch hết, không còn một mảy-may nào”.  Khi hít vào, hành-giả nên tưởng: “Những chất nhẹ-nhàng trong-sạch sáng-suốt của vũ-trụ đều theo hơi thở thấm vào bủa khắp thân tâm”. 

Khi đủ mười hơi rồi, hành-giả bắt đầu thở đều đều, không dài không ngắn, không mau không chậm, phải thở nhẹ-nhàng như hơi rùa thở.  Nếu thở mau và dài thì tâm sanh loạn động, còn thở chậm và ngắn, thì tâm sanh hôn-trầm, hoặc bị uất-kiết, có khi lại sanh ra giải-đãi, rồi tâm dong-ruổi duyên theo ngoại-cảnh.  Nên phải thở cho nhẹ-nhàng và đều-đặn, không mau không chậm, thì trong người mới được thư-thới khỏe-khoắn. 

Từ đây mới bắt đầu đếm hơi thở.  Phương-pháp đếm hơi thở có bốn cách như sau: 

1.  Ðếm hơi lẻ. 

Nghĩa là thở hơi ra đếm một, thở hơi vô đếm hai, thở hơi ra đếm ba, thở hơi vô đếm bốn, đếm cho đến mười, không thêm không bớt, rồi bắt đầu đếm từ một cho đến mười lại.  Cứ đếm đi đếm lại từ một đến mười, trong khoảng nửa giờ, một giờ hay tùy ý. 

2.  Ðếm hơi chẵn. 

            Nghĩa là thở vào rồi thở ra đếm một, thở vào rồi thở ra lần nữa đếm hai, cứ tuần-tự như thế đếm cho đến mười.  Khi đếm đến mười rồi, lại bắt đầu đếm một cho đến mười lại, mãi như thế cho đến khi nghỉ. 

            3.  Ðếm thuận. 

            Nghĩa là đếm theo hai cách trên, cách nào cũng được, nhưng tuần-tự từ một đến mười. 

            4.  Ðếm nghịch. 

            Nghĩa là cũng dùng hai cách đếm trên, nhưng đếm ngược lại từ mười đến một. 

            Bốn phương-pháp này, tùy ý hành-giả muốn dùng một phương-pháp hay cả bốn phương-pháp thay-đổi cho nhau cũng được.  Miễn sao thuận-tiện cho mình và khỏi lộn, là thành-công; nghĩa là đối-trị được tâm tán-loạn. 

V.                BA ÐIỀU LẦM-LỘN THƯỜNG XẢY RA TRONG KHI ÐẾM HƠI THỞ 

Những điều lầm-lộn mà hành-giả thường mắc phải trong khi mới bắt đầu tu phép Sổ-tức là: 

1.  Tăng. 

            Nghĩa là thở ít mà đếm nhiều, đếm nhảy vọt, như mới ba liền đến năm, hoặc mới năm liền nhảy đếm lên tám v.v…

            2.  Giảm. 

            Nghĩa là thở nhiều mà đếm ít, đếm thụt lùi, như đếm bốn rồi lại đếm ba, hay bảy rồi lại đếm ba v.v… 

            3.  Vô-ký. 

            Nghĩa là không nhớ rõ mình đã đếm đến số mấy rồi. 

            Mỗi khi lầm-lộn như thế, phải bắt đầu đếm lại.  Phải tập cho đến khi nào không còn mắt phải những lầm-lộn nói trên, thì tâm-trí mới được yên-tịnh. 

C.      KẾT-LUẬN: 

Quán Sổ-tức là một phương-pháp đối-trị tâm tán-loạn rất hiệu-nghiệm và rất thông-dụng trong các môn-phái của Phật-giáo, từ Tiểu-thừa cho đến Ðại-thừa, từ các nước Á-châu đến Tây-phương.  Nhất là trong các giới Phật-tử Nhật-bản và Âu-châu, pháp quán này rất được thịnh-hành.  Người tu-hành áp-dụng pháp quán này thì tâm hết tán-loạn, niệm Phật mau được “nhất tâm bất loạn” tham-thiền quán-tưởng mau được chóng-thành. 

Không những kẻ tu-hành, người thế-gian cũng nên theo pháp quán này, thì thân-thể sẽ được khỏe mạnh, tinh-thần sẽ được yên-tịnh thư thới, trí-huệ lại sáng-suốt, học-hành mau nhớ, suy-tính, phán-đoán công việc làm ăn được mau lẹ và phân-minh. 

Nhưng trong mọi công việc gì cũng vậy, muốn thành-công, tất phải kiên-nhẫn bền chí.  Phương-pháp dù hay đẹp bao nhiêu mà thiếu chuyên-tâm trì-chí, thì cũng không đưa đến kết-quả khả-quan nào cả.  Chúng ta hãy xem người lái-đò chèo ngược nước kia, nếu chèo được năm bảy mái chèo lại buông tay ngồi nghỉ, thì không những chẳng đi tới được bến bờ đã định, mà còn thụt lùi rất xa nữa.  Cổ-nhân cũng dạy: “Giả-sử có một thứ giống gì dễ trồng, mà một ngày nắng, mười ngày lạnh, thì giống đó cũng khó sinh”.  Vậy hành-giả đừng nên thấy phép quán này dễ mà khinh-lờn, giải-đãi, tu một ngày nghỉ mười ngày, làm như thế tất nhiên không bao giờ được thành-công. 

Ngoài sự chuyên-cần, hành-giả còn phải theo đúng lời chỉ dẫn trên này, áp-dụng đúng phương-pháp thì mới được kết-quả mỹ-mãn. 

Là Phật-tử, phải thực-hành pháp-môn Sổ-tức này để cho tâm-trí hết tán-loạn, trí-huệ dễ phát-sinh, vô minh chấm dứt và trở lại với bản-tâm thanh-tịnh của mình. 

Nói một cách thiết thực hơn nữa, nếu muốn tu các pháp quán trong “Ngũ-đình-tâm quán”, mà chúng tôi sẽ đề-cặ đến trong những bài sau, trước tiên phải tập quán cho thuần-thục phép Sổ-tức này.  Nếu quán này chưa thành-công, nghĩa là tâm đang còn tán-loạn, mà đã vội vàng quán những pháp quán khác, như “Bất-tịnh quán, Từ-bi quán” v.v… thì chẳng khác chi xây lầu trên cát, thế nào cũng sẽ bị sụp-đổ.

HT. Thích Thiện Hoa
Quay lại In bản tin này Gửi tin này cho bạn bè  
 BÀI HỌC KẾ TIẾP
(Phật Học Phổ Thông Khóa thứ IV )
QUÁN BẤT TỊNH
 CÁC BÀI CÙNG CHỦ ĐỀ
 

Xem tin ngày:


Trang Chủ | Lịch Sinh Hoạt | Hình Ảnh | Âm Nhạc | Trắc Nghiệm |  Xem Phim | Liên Kết |  Liên Hệ
Liên hệ kimcangtuvien@yahoo.com
4771 Browns Mill Road Lithonia Georgia 30038-2604 Tel:(770) 322-0712