Sám Hối

SÁM-HỐI 

A. Mở Ðề 

CHÚNG TA SỐNG TRÊN ÐỜI NÀY KHÔNG AI LÀ HOÀN-TOÀN TRONG SẠCH 

            Phật thường dạy: “Phàm còn xuống lên ba cõi, lăn lộn trong sáu đường, thì không một loài nào được hoàn-toàn trong sạch, không một giống nào dứt hết tội-lỗi”. 

            Thật thế, cõi đời này đã bị gọi là cõi trần, thì làm sao trong sạch được.  Người ta thường nói “ở bầu thì tròn, ở ống thì dài”; vậy thì ở trong bụi tất phải lấm bụi.  Bụi đời đã lâu đời lâu kiếp phủ lên thân, lên đầu chúng ta, vào trong buồng gan lá phổi chúng ta.  Nó làm cho chúng ta mờ mắt không thấy được đường chánh; nó làm cho chúng ta đục lòng, không thấy được chân-tâm. 

            Nếu chúng ta muốn sống mãi trong cảnh bụi nhơ, muốn đắm mình trong tội-lỗi, thì không nói làm gì.  Nhưng khi chúng ta đã muốn được trong sạch thảnh-thơi, muốn trút bỏ tội-lỗi cho lòng được nhẹ-nhàng, thư-thới, thì tất nhiên chúng ta phải tìm phương-pháp để tẩy trừ cho hết bụi-bặm, tẩy trừ cho hết tội-lỗi.  Trong đạo Phật, phương-pháp tẩy trừ ấy gọi là Sám-hối. 

 B. Chánh Ðề

I.  ÐỊNH – NGHĨA 

            Chữ “Sám”, tiếng Phạm gọi là Samma; Tàu dịch là “Hối-quá”.  Kinh nói : Sám giả, sám kỳ tiền khiên.  “Hối giả, hối kỳ hậu quá”.  Nghĩa là “Sám là ăn-năn lỗi trước, còn hối là chừa bỏ lỗi sau”.  Nếu dùng một chữ Sám hay chữ Hối không, thì chưa đủ ý-nghĩa, nên các Tổ xưa ghép hai chữ lại thành danh từ “Sám-hối”, dịch theo tiếng Việt là “ăn-năn chừa lỗi”. 

            Như thế, trong chữ Sám-hối có hàm nghĩa ăn-năn, hối-hận vì những lỗi lầm trong quá-khứ, bất luận là lâu mau và bây giờ cho đến về sau, mình nguyện là không tái phạm lại nữa.  Nếu biết lỗi cũ là bậy, bây giờ mình xin chuộc lỗi, mà sau này vẫn còn làm lại, thì không phải là đúng nghĩa Sám-hối trong đạo Phật. 

II.  CÁC CÁCH SÁM-HỐI 

1.  SÁM-HỐI SAI LẦM 

Ðúng ra chữ Sám-hối là danh từ riêng của Ðạo Phật.  Khi Sám-hối mà gọi là sai lầm thì không phải là Sám-hối nữa rồi.  Nhưng để tiện việc diễn-đạt, chúng ta hay tạm dùng hai chữ ấy để nói chung những cách chuộc tội ở thế-gian hay trong các ngoại-đạo. 

Người thế-gian, khi có tội-lỗi với ông bà làng nước, thường dùng trầu rượu, hay heo, gà, tiền bạc để tạ tội, xin lỗi.  Có khi người ta lại dùng hình-thức “đoái công chuộc tội”, như khi phạm tội với triều-đình hay trong quân ngũ chẳng hạn.  Hình-thức đổi công chuộc tội cũng có chỗ hay, nhưng chưa hoàn-hảo và còn thô thiển.  Nó chỉ áp-dụng để đối phó với bên ngoài, chứ trong trường-hợp những tội-lỗi xẩy ra trong nội tâm chúng ta, những tội lỗi rất vi-tế, rất sâu-xa, thì khó mà có thế áp-dụng được hình-thức nói trên. 

Trong các ngoại-đạo, người ta cũng có dùng nhiều hình-thức chuộc lỗi : như có đạo dùng máu thú vật để xin rửa tội với thần linh; có đạo chủ-trương xuống tắm ở những sông suối mà người ta cho là linh-thiêng thì hết tội; có đạo lại đem phẩm vật để xin Thánh-thần xá tội; có đạo lại chủ-trương khổ hạnh, ép xác như đánh đập thân mình, nhịn đói khát, chịu nóng rét, nằm gai nếm mật để được giải-thoát tội-lỗi. 

Những cách chuộc tội như thế đều sai lầm hết.  Tội-lỗi thuộc về tâm-lý, không có hình-tướng.  Vậy thì làm sao có thể lấy vật chất như nước, máu huyết, phẩm vật hay xác thân để làm cho tội sạch được. 

2.  SÁM-HỐI CHÂN-CHÍNH 

Ðức Phật dạy rằng : Tội-lỗi do tâm của người tạo ra, không ai có quyền thưởng phạt được.  Kẻ gieo giống xấu thì ăn trái dở, ngưòi trồn giống quý thì hưởng quả ngon; Tội-lỗi đã từ tâm tạo, thì cũng phải từ tâm mà sám. 

Lời nói thật rõ-ràng, chí lý, hợp vói thực nghiệm.  Vậy chúng ta muốn hết tội, phải y theo những pháp sám-hối chân-chánh của Ðạo Phật mà thật hành.  Trong đạo Phật, có bốn pháp sám-hối sau đây, có pháp thuộc về sự, có pháp thuộc về lý: 

-          Tác-pháp sám-hối (sự)

-          Thủ-tướng sám-hối (sự)

-          Hồng-danh sám-hối (sự)

-          Vô-sanh sám-hối (lý)

a)      Tác-pháp sám-hối:  Pháp sám-hối này thuộc về sự, phải lập giới đàn và thỉnh thanh tịnh Tăng chứng-minh, nên gọi là tác-pháp.  Khi vào giới-tràng, mình phải thành-thật tỏ bày tội-lỗi một cách thành-khẩn, chí tâm ăn-năn và nguyện về sau không tái phạm nữa.  Một lòng thành kính sám-hối như vậy, khi giới-thể được thanh-tịnh, tức là hết tội. 

b)      Thủ-tướng sám-hối:  Pháp này thuộc về sự và khó hơn pháp trước.  Phật chế pháp này, là pháp sám-hối thuộc quán-tưởng, cho những người tu-hành có trình-độ cao, hoặc ở chỗ không có Tăng, hay có, nhưng không được thanh-tịnh. 

Muốn tu pháp này, hành-giả phải đến trước tượng Phật hay Bồ-tát, thành tâm lễ bái, trình bày những tội-lỗi đã phạm, và nguyện ăn-năn chừa bỏ.  Làm như thế từ một ngày, ba ngày, bảy ngày, 49 ngày, và mãi cho đến khi nào thấy được hảo-tướng : như thấy hào-quang, hoa sen báu, thấy Phật, Bồ-tát đến xoa đầu v.v… thì mới thôi. 

c)      Hồng-danh sám-hối:  Pháp Hồng-danh sám-hối này cũng thuộc về sự, do Ngài Bất-động Pháp-sư đời Tống bên Trung-hoa soạn ra.  Ngài rút 53 danh-hiệu Phật trong kinh “Ngũ Thập Tam Phật” tức là từ đức Phật Mãn-vương, và rút 35 hiệu Phật trong kinh “Quán Dược-vương Dược-thương” với pháp thân đức Phật A-di-đà, sau thêm vào kệ “Phổ Hiền đại nguyện”, thành nghi sám-hối này, tổng cọng là 108 lạy, để ám chỉ trừ 108 phiền-não. 

Nghi-thức sám-hối này, nếu ai chí thành kính lễ, thì sẽ diệt-trù được những phiền-não và tội-lỗi đã tạo, trong hiện-tại cũng như nhiều đời về quá-khứ.  Ðức Phật Tỳ-bà-thi nói : “Nếu chúng-sanh nào nghe danh-hiệu 53 vị Phật này, thì trăm ngàn ức kiếp không đọa và ba đường ác”.  Ðức Phật Thích-Ca nói : “Thuở xưa, đời Phật hiệu Diệu-quang, ta đi tu nhằm đời mạt-pháp, nhờ được nghe danh hiệu 53 vị Phật này, và thành tâm lễ bái, mà tránh khỏi những đau khổ trong đường sanh tử luân-hồi nhiều kiếp”.  Còn 35 danh-hiệu Phật sau, từ đức Phật Thích-Ca cho đến đức Phật Bửu-liên-hoa-thiện-trụ-ta-la-thọ-vương, thì trong kinh Bửu-Tích nói : “Nếu tất cả chúng-sanh, hoặc phạm tội ngũ-nghịch hay thập-ác, đến muôn kiếp không thể sám-hối, chỉ xưng danh-hiệu 35 vị Phật này và lễ bái thì bao nhiêu tội-chướng đều tiêu-trừ”. 

      Hồng-danh của chư Phật có công-đức không thể nghĩ bàn như vậy, nên ngài Bất-động Pháp-sư mới soạn ra để làm nghi thức sám-hối.  Pháp Hồng-danh sám-hối, hiện nay, hầu hết các chùa đều thực-hành theo. 

      Về sau Ngài Tư-Vẫn Pháp-sư vì những người yếu đuối hoặc không quen lạy nhiều, nên đã soạn ra một nghi-thức sám-hối, rất gọn dễ và đầy đủ ý-nghĩa, cũng gọi là pháp tiểu sám-hối, để cho Phật-tử có thể hằng ngày sám-hối tội-lỗi của mình. 

      Hiện nay ở Ấn-Quang, mỗi buổi sáng chủ nhật, tín-đồ đã thật-hành theo pháp sám-hối này. 

d)      Vô-sanh sám-hối:  Pháp này thuộc về lý sám-hối, rất cao và khó, bực thượng-căn mới có thể thực-hành được.  Có hai cách sám: 

-          Quán tâm vô-sanh.  Nghĩa là quan-sát tự tâm mình hiện tiền không sanh.  Như trong kinh Kim-Cang nói: “Tâm quá-khứ không thể được, tâm hiện-tại chẳng có, tâm vị-lai cũng không”.  Quán trong ba thời-gian đều không có tâm, thì vọng niệm không từ đâu mà có, nếu vọng niệm không có, thì các tội-lỗi cũng không.  Kinh nói : “Tội từ nơi tâm sanh mà cũng từ nơi tâm diệt.  Nếu tâm này không sanh, thì tội kia cũng chẳng còn, thế mới thật là sám-hối”. 

-          Quán pháp vô-sanh.  Nghĩa là quan-sát thật-tướng (chơn tánh) của các pháp không sanh.  Chữ “thật-tướng”, nghĩa là cái tướng ấy không sanh không diệt, không hư dối; từ xưa đến nay nó vẫn thường như thế, không bị thời-gian thay đổi, hay không gian chuyển đời, suốt xưa thấu nay, nên gọi là thật-tướng (tướng chân-thật).  Nó cũng có tên là chơn-như hay chơn-tâm… 

Khi nhận được thật-tướng rồi, thì các giả-tướng đều không còn.  Lúc bấy giờ những tội-lỗi (giả-tướng) kia, không còn gá nương vào đâu mà tồn tại.  Trong kinh Quán Phổ-hiền có nói: “Muốn sám-hối, phải quán thật tướng của các pháp, thì tội mới hoàn-toàn tiêu-diệt”. 

III.  PHÁT-TRIỂN HẠNH LÀNH MỚI, ÐỂ TIÊU TRỪ TỘI-LỖI CŨ 

            Làm lễ sám-hối xong, cần phải phát-triển những hạnh lành cho nhiều, để tiêu trừ tội-lỗi cũ. 

1)      LUẬN VỀ TỘI-LỖI THỜI ÐÃ QUA 

Những tội-lỗi xưa của chúng ta rất nhiều, có thể nói là vô số.  Sự sống của chúng ta tiếp-nối liên-lạc với nhau từ đời nọ đến đời kia, như một xâu chuỗi dài vô tận.  Rồi cứ trong mỗi đời, từ sanh đến tử, từ tử đến sanh, chúng ta cứ tạo thêm tội mãi.  Từ cái tệ này bắt qua cái dở khác, từ cái lỗi nhỏ đi tới cái tội lớn, cái đà ấy cứ tăng tiến mãi tạo thành một sức mạnh gọi là nghiệp-lực, dắt-dẫn chúng ta vào đường khổ-não, mê lầm, tứ clà dòng sanh-tử mà chúng ta đang thọ vậy. 

Trong kinh Hoa-Nghiêm, đức Phổ-Hiền Bồ-tát nói : “Nếu tội-lỗi của chúng-sanh có hình tướng, thì tất cả hư-không cũng không thể chứa hết”.  Thật thế, tội-lỗi của chúng-sanh chất chồng từ muôn vạn kiếp, và truyền nối qua thời-gian, bởi di-truyền, phong-tục, thói quen v.v…  Chẳng hạn như tánh tham, chúng ta mới sanh, nào có ai dạy cho chúng ta đâu, thế mà chúng ta vẫn biết !  Cũng không ai bảo chúng ta giận hờn, vậy mà gặp điều gì trái ý là chúng ta cau-có, la-lối liền.  Những tánh xấu ấy có một lần với thân và rất sâu-sắc, khó dứt trừ.  Trong kinh gọi chúng nó là “câu sanh phiền-não”, hay “bổn hữu chủng-tử”, nghĩa là những hột giống có từ lâu.  Những hột giống xấu này lại còn làm duyên sanh ra các tội-lỗi khác mà trong kinh luận gọi là “Phân biệt phiền-não” hay “thỉ khởi chủng-tử”.  Nghĩa là hạt giống mới nhiễm do ảnh-hưởng thời-đại, tập-quán, phong-tục chi phối.  “Phân biệt phiền-não” thì có thể dứt trừ, nhưng “câu sanh phiền-não” rất khó trừ.  Chúng như cỏ cú, đâm sâu gốc rễ rất xa; nếu người làm vườn khinh thường nó thì không dễ gì dọn đất sạch cỏ. 

Cho nên chúng ta cũng không nên sám-hối lấy lệ, lấy có được !  Chúng ta phải làm sao cho: 

a)      Những tánh xấu kia yếu bớt dần dần, do sức mạnh của lòng thành-khẩn và chí cương-quyết. 

b)      Rồi dứt tuyệt các tánh xấu không cho chúng tái sanh. 

Muốn dứt tuyệt chúng, mà nếu không có phương-pháp thích hợp, thì chẳng khác gì lấy đá đè cỏ : nó nằm bẹp tạm thời, nhưng khi dời đá đi, nó sẽ móc lên mạnh-mẽ hơn trước.  Phương-pháp thích hợp trong sự sám-hối là : phát-triển hạnh-lành, để tiêu trừ tội-lỗi cũ. 

2)      PHÁT-TRIỂN HẠNH LÀNH 

Trong lòng mỗi chúng ta không phải toàn chứa đựng những tánh xấu-xa.  Nếu tánh xấu đã có từ muôn đời, thì tánh tốt cũng có từ vô thỉ.  Chúng ta mỗi người đều có Phật-tánh là cái mầm của muôn hạnh lành, cái mầm ấy đã bị chôn vùi dưới bao lớp dục-vọng, si mê.  Bây giờ muốn tiêu trừ dục-vọng thì chúng ta phải tạo điều-kiện, cho cái mầm Phật-tánh trổ lá, lên hoa kết trái Bồ-đề.  Ðiều-kiện làm cho mầm Bồ-đề phát-triển là những hạnh lành như Từ-bi, Hỷ-xả, Bố-thí, Trì-giới, Nhẫn-nhục, Tinh-tấn v.v… Nếu chúng ta phát-triển những tánh tốt ấy, tất nhiên những tánh xấu không có đất để mọc lên nữa. 

C. Kết Luận:

Như chúng ta đã thấy ở các đoạn trên người thế-gian hay các tôn-giáo đều có những cách thức ăn-năn ngừa lỗi cả.  Song, chỉ có pháp sám-hối của đạo Phật mới dứt trừ được tội-lỗi, do chỗ lấy sự cải ác, tùng thiện làm cốt-yếu. 

Trong bốn pháp sám-hối của đạo Phật, có pháp về Sự, có pháp về Lý, có pháp cao, có pháp thấp.  Vậy phải tùy theo căn-cơ và hoàn-cảnh của mỗi người mà áp-dụng.  Người thượng-căn, thì quán pháp vô-sanh sám hối.  Người không gặp cảnh thuận-tiện, không có giới đàn, không gặp cao Tăng, thì dùng pháp thủ-tướng sám-hối.  Người được cảnh thuận tiện có giới-đàn thanh-tịnh, có cao Tăng đại-đức thì dùng pháp tác-pháp sám-hối.  Còn thấy mình tội chướng nặng-nề, và thấy các pháp trên khó thực-hành được, thì cứ mỗi đêm, hay trong những bữa ăn chay và ngày sóc-vọng, tùy tiện đến chùa hoặc ở nhà chí tâm lạy hồng-danh sám-hối hoặc tiểu sám-hối cũng tốt. 

Trong các pháp sám-hối của Ðạo Phật, mặc dù có lạy có quỳ, có lễ bái, nhưng không phải để cầu cạnh van xin được tha tội đâu.  Trong cái lạy cái quỳ ấy, có chứa không biết bao nhiêu ý nghĩa và ích-lợi.  Vẫn biết lạy và quỳ, nhứt là trong pháp Hồng-danh sám-hối, thật là hao hơi mệt xác, nhưng trong cái mệt xác thân, có cái vui tinh-thần, trong cái sự tướng bên ngoài có hàm cái lý nghĩa bên trong. 

Thật vậy !  Tuy có lạy nhiều, niệm lâu, nhưng vẫn không ra ngoài những mục sau: 

1.  Tìm cách thiết-thực làm cho tâm tánh con người được trong sạch, hết sự lỗi lầm ở trong đời hiện tại, mà cũng tiêu trừ những tội ác trong đời quá khứ 

2.  Tìm cách phát-triển những hạnh cao cả, noi theo những gương mẫu sáng-suốt của các bực Thánh-hiền. 

            Tóm lại, các pháp sám-hối của Ðạo Phật, nếu thực-hành một cách đứng-đắn, sẽ đem lại những kết-quả quý-báu sau đây: 

-          Làm phát triển tánh thành-thật.

-          Trau-dồi đức tánh cương-quyết trong sự diệt trừ tánh xấu.

-          Dứt được tội sanh phước.

-          Mau thẳng tiến đến chỗ giải-thoát an-vui. 

Nhờ Pháp sám-hối của đạo Phật, con người có thể cải hóa lòng mình tốt đẹp hơn.  Nhờ pháp sám-hối, con người có thể làm cho đời sống cá-nhân được hạnh-phúc, và đời sống xã-hội được hòa-bình, an-lạc. 

Vậy ai là người muốn hết tội-lỗi, ai là người muốn giải-thoát sanh-tử luân-hồi, ai là người yêu chuộng chân-lý, hãy cùng nhau nghiên-cứu và thực-hành các pháp sám-hối của Ðạo Phật cho kỹ-lưỡng, để trước là cải thiện đời sống cá-nhân, sau là đời sống của giống hữu-tình được bớt đau khổ, và thêm an vui.